Quality in politics
New Dakota
Lof der Zotheid achter epoxy
Leven:
Een grote grap
Een introductie op het werk van Pieter Lemmens door Margriet Schavemaker ‘Rideo ergo sum’ (ik lach dus ik besta), zo kenmerkt de in Amsterdam woonachtige kunstenaar Pieter Lemmens zijn artistieke motivatie en levensfilosofie. Het is natuurlijk een verbastering van Descartes ’beroemde uitspraak ‘cogito ergo sum’ (ik denk dus ik besta). Lemmens moedigt zichzelf en zijn publiek dus aan niet (alleen) te denken maar vooral te lachen. Of beter: via zijn kunstwerken probeert hij de wereld ervan te vertuigen dat het leven een grote grap is. Nu weet iedereen dat je grappen niet moet uitleggen, want dan zijn ze niet meer leuk. In het geval van Lemmens’ werk doet kennis echter meer goed dan kwaad, zo heb ik in de afgelopen jaren dat ik de kunstenaar en diens oeuvre heb leren kennen gemerkt. De meest wezenlijke vraag in het kader van Lemmens’ werk luidt daarom wellicht: wat valt r precies te lachen?
Verhaal zonder woorden
Lof der Zotheid achter epoxyMooie verhalen. Het werk van Lemmens wordt bepaald door een grote voorliefde voor het geschreven woord. Zijn doeken zijn volgekrabbeld met ellenlange verhalen, soms aangevuld door kleine tekeningen. Het lezen van a naar z is lastig aangezien de teksten veelal verscholen gaan achter doorhalingen en inktvlekken. Dat klinkt rommelig maar dat is het zeker niet. Zo vormen zwarte, met een marker aangebrachte inktvlekken juist een uitgebalanceerd beeld dat doet denken aan een sterrenstelsel. Het oog van de bezoeker lijkt meegezogen te worden naar een centrale plek: een zon, zwart gat of andere oerkracht waar al dit kosmische leven naartoe beweegt. Onregelmatig aangebrachte epoxy voorziet een groot deel van de werken vervolgens van een laatste laag. Dit zorgt op sommige plaatsen voor een glanzend reliëf terwijl ze elders in dialoog met de zwarte markerinkt lichtgrijze organische vlekken creëren. Deze laatste hebben op hun beurt iets weg van micro‐organismes, vele malen vergroot door een microscopische lens. Kortom, de werken van Lemmens zijn gelaagd. Ze bevatten een uitgebreid narratief dat door verschillende visuele vormen wordt doorgehaald en aangevuld. Het zijn ‘mooie verhalen’ die voldoen als beeld. En de beschouwers worden instant bevredigd: zonder een woord te hoeven lezen worden ze heen en weer geslingerd tussen micro‐ en macrokosmos achter van een glanzend laagje. Anders gezegd: Lemmens verleidt zijn publiek met iets dat conceptueel lijkt maar vooral bestaat uit aansprekende vormen. Ooit hoorde ik iemand in mijn woonkamer verzuchten na de Lemmens die daar schittert nog geen 10 seconden te hebben bekeken: ‘mooi…net geplastificeerd perkament’. Einde verhaal. Of niet?
Quality, Politics & Society
Hoeft men dan werkelijk niks te lezen van Lemmens’ teksten? Laat men de geschreven vertogen achter het visuele spektakel puur als achtergrond of ‘wallpaper’ op het retina inwerken, zonder enige cognitieve interventie? Hoewel de esthetische ervaring voldoet zou dat zonde zijn. Niet in de laatste plaats omdat er tot dusver nog niet veel te lachen valt en we dus wellicht de crux missen. QP&S Wanneer men gaat zitten voor de lichtgrijze teksten en (flink) wat tijd neemt om ze door te lezen dan blijkt dat alle doeken die Lemmens de afgelopen jaren heeft vervaardigd samen een uitgebreid verhaal vertellen. De protagonistis het imaginaire bedrijf QP&S, wat staat voor Quality, Politics and Society. Deze organisatie blijkt verantwoordelijk te zijn voor alles in de samenleving: van handel tot politiek, van kunst tot religie. Het doet denken aan het Marxisme maar Lemmens doet er alles aan om QP&S juist het tegendeel te laten zijn. Want hoewel ook QP&S net als het Marxistisch socialisme aan de macht is gekomen na een revolutie betreft het in dit verhaal geen revolutie van de arbeiders maar van de consumenten. Zij hebben zich verenigd en een revolutie veroorzaakt die tot doel had dat iedereen in de wereld ongebreideld moet kunnen consumeren. Het betreft hier dus de ultieme zegen en hegemonie van het kapitalisme, althans zo wil Lemmens ons doen geloven. Lemmens’ nieuwe wereldorde heet The Empire of Consumentism. De klant is koning maar omdat iemand al die miljarden klanten moet bedienen is QP&S opgericht. QP&S draagt zorg voor de dagelijkse gang van zaken in dit allesomvattende shopping paradijs en is in wezen geen bedrijf maar een democratische partij. In zijn teksten werkt Lemmens alle details van deze nieuwe werkelijkheid de rol van QP&S tot in de details uit. Zo bestaat God bestaat niet meer want QP&S heeft die rol overgenomen en dat is maar goed ook want nu krijg je als je hem/haar wil spreken meteen iemand aan de lijn. Een soort klantenservice voor alle levensvragen en klachten. En natuurlijk is er een nieuwe mondiale munteenheid genaamd ‘1 gold’. Het is een verwijzing naar de grote grondlegger van het nieuwe consumentisme, de entrepreneur Nathan Goldman. Valt er wat te lachen? Jazeker. In de eerste plaats zijn er allerhande grappige verwijzingen. Neem Nathan Goldman die in werkelijkheid de eigenaar was van een Amerikaanse supermarktketen en in 1937 geschiedenis maakte omdat hij de winkelwagen uitvond. Natuurlijk de ideale leider van Lemmens’ nieuwe wereldorde! Ronduit komisch is de stijl waarin de verhalen zijn opgeschreven: deze houdt het midden tussen commerciële propaganda van een doorsnee multinational en politieke retorica ten tijde van verkiezingen. En natuurlijk zijn er geestige inconsistenties en schijnoplossingen (de meest basale natuurlijk dat QP&S een democratisch gekozen partij is in een democratie van één totalitair partijstelsel) en de telkens terugkerende mantra dat er commerciële oplossingen zijn voor alle problemen in de wereld en dat werkelijk alles is om te toveren tot een ‘win win’ situatie. Weg met de uitbuiting en de ongelijkheid: iedereen is een winnaar! Komische kritiek Januari 2011. Deze tekst is geschreven in het kader van de solo‐tentoonstelling van Pieter Lemmens, getiteld Quality, Politics and Society in Nieuw Dakota, NDSM werf, Amsterdam‐Noord (23 januari t/m 6 maart 2011).
